Polanski'nin Melekler Düşerken'i İstanbul'da

İstanbul Modern’in video programı The Wall Street Journal’da haftanın en iyilerinde!

(4 Kasım 2009) The Wall Street Journal gazetesinin 30 Ekim tarihli Cuma-Cumartesi sayısında, İstanbul Modern’de gösterilmekte olan, küratörlüğünü Paolo Colombo’nun üstlendiği “Melekler Düşerken” başlıklı video programı “Haftanın En İyileri” arasında yer aldı. “Polanski’nin okul bitirme projesi “’Melekler Düşerken’ İstanbul’da” başlıklı, J. S. Marcus imzalı yazıda, İstanbul Modern’in Polanski’nin 22 dakikalık “Melekler Düşerken” başlıklı okul bitirme projesinin kavramsal bir referans noktası olarak kullanıldığı bir sergi düzenlediği, çağdaş video sanatından beş eserin yer aldığı, bu “enstalasyon benzeri sergi”nin, filmdeki birbirini tamamlayan iki motifi, masumiyetin kaybı ve günahlardan arınmayı ele aldığı belirtildi.

Yazıda, Roman Polanski’nin Oscar almadan ya da bir kanun kaçağı olmadan önce tüm zamanların en iyi öğrenci yönetmenlerinden biri olduğunun vurgulanarak, 1950’li yıllarda Polonya’nın ünlü sinema okulu Lodz’a giderken birbirinden ilginç deneysel kısa filmler çektiğine değiniliyor. Sergi açıldıktan kısa bir süre sonra, 78 yaşındaki Polanski’nin İsviçre'ye girmeye çalışırken tutuklandığı ve 13 yaşındaki bir kıza tecavüzden hüküm giydikten 30 yıl sonra, yargılanmak üzere ABD’ye iade edilmesinin gündemde olduğu anımsatılıyor.

J. S. Marcus, diğer eserlerin de dikkat çekici olmasına karşın, “Serginin zamanlaması sayesinde, gözlerimiz bir kez daha çok para harcanarak yapılmış bir film olmanın yanı sıra bu genç yönetmeni bekleyen ürkütücü olayların habercisi de olan bu esere çevriliyor” diyor ve 1950’li yılların Polonyası’nı siyah-beyaz karelerle günümüze taşıyan “Melekler Düşerken”in, erkekler tuvaletinde bekçi olarak çalışan yaşlı bir kadının hikâyesini anlatıyor:

“Filmde kadının Polonya’nın trajik tarihiyle örtüşen acılarla dolu hayatı sessiz ve renkli geri dönüşlerle aktarılıyor. Kadın her şeyini, sevgilisini, oğlunu, güzelliğini ve ülkesini kaybetmişken teatral görünümlü bir melek tarafından kurtarılıyor ve filmin sonunda melek kaldırımdan düşüyor. Neredeyse hiç diyaloğun olmadığı ve absürd korku sahneleriyle dolu filmle Polanski, neredeyse gelecek kariyerinin tamamını ve şu anda öyle görünüyor ki kendi yaşamını anlatmış.

Polanski’yi başka bir durumda olsa kullanmaktan kaçınacağı flashback sekansları olmaksızın Zürih’te bir hapishane hücresinde hayal etmek bizler için gerçekten zor. Muhtemelen, yarım yüzyıl önce yarattığı kadın karakteri gibi, günahlarından arınmaya çalışıyor olmalı.”

J. S. Marcus, yazısında sergide yer alan diğer eserlerle birlikte, özellikle Amerikalı kavramsal sanatçı Dan Graham’a ait olan “Rock: Maneviyatın Davulu” (1982-84) adlı çalışmayı oldukça dikkat çekici buluyor: “Graham’ın bir saatlik “Rock My Religion” adlı eserinin de kaçırılmaması gerekiyor. Çeşitli video görüntülerinin kullanıldığı filmde, rock yıldızlarının Amerika’daki Shakers gibi dini grupların mirasçıları olduğu öne sürülüyor.”

İstanbul Modern’de 11 Eylül 2009 tarihinden itibaren gösterilen, ismini Roman Polanski’nin Melekler Düşerken (When Angels Fall) (1959) adlı kısa filminden alan 11. Video Programı’nda; Dan Graham’ın Rock: Maneviyatın Davulu, Tony Oursler’ın Yalnız Adam, Frank Gillette’nin Hark! Hork, Jaroslaw Kozakiewicz’in Satopticon ve Roman Polanski’nin Melekler Düşerken isimli filmleri yer alıyor. Program, 10 Ocak 2010 tarihine dek izlenebilir.

Küratörlüğünü Paolo Colombo’nun üstlendiği Melekler Düşerken isimli 11.Video Programı kapsamındaki eserlerde, mistisizm ile gençlik kültürü arasında benzerlikler kurularak, düşüş, erdeme dönüş, ölüm ve yeniden doğuş umuduyla ilgili konular inceleniyor ve yaşam döngüsünün önemi ve taşıdığı saklı anlamlara ilişkin sorular soruluyor.